Λεβάντα της Άτκινσον, του Μάνου Κοντολέων

Λεβάντα της Άτκινσον, του Μάνου Κοντολέων (Εκδόσεις Πατάκη).

Κάθομαι απέναντι από την οθόνη του φορητού υπολογιστή μου και μονολογώ: “Είναι μέγα θράσος να γράφεις την άποψή σου για το μυθιστόρημα ενός πεζογράφου... που είναι και κριτικός της λογοτεχνίας;”

Διάφορες φωνές με επισκέπτονται απρόσκλητες... προσπαθώντας να με αποτρέψουν από το εγχείρημα. Φωνές σαρκαστικές, χλευαστικές, αλλόκοτες! Προσπαθώ να τις αντιμετωπίσω...

“Γιατί λοιπόν... να μας γράψεις την άποψή σου για αυτό το βιβλίο; Τόσο πολύ σου άρεσε;”

“Κι άλλα βιβλία μου έχουν αρέσει... όταν όμως τα έκλεισα δε μου δημιούργησαν τα περισσότερα από αυτά την ανάγκη να ξεφυλλίσω από την αρχή τα κεφάλαια και σχεδόν... να τα ξαναδιαβάσω. Έμειναν στο μυαλό μου οι εικόνες, τα αρώματα, τα νοήματα, οι συγκρούσεις... Έπαιρνα όσα μου έδινε ο συγγραφέας και πήγαινα μέχρι εκεί που μου επέτρεπε ο χρόνος της ανάγνωσης. Άλλα βιβλία σού αφήνουν πολλά κι άλλα λιγότερα! Κι αυτά που δε σου αρέσουν καθόλου σου δίνουν την ευκαιρία... αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. Μέσα σε αυτό το μυθιστόρημα είχα την αίσθηση πως οι ήρωες κυκλοφορούσαν – από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα - γυμνοί. Σε κάποιες στιγμές με έκαναν να νοιώθω άβολα... Δεν μου έδιναν σημασία και δεν μου έλεγαν ούτε αυτό που θα ήθελα να ακούσω... ούτε αυτό που θα περίμενα... ούτε την φοβερή ανατροπή που θα με εντυπωσίαζε. Δεν μου έδιναν τίποτα! Σαν να με καλούσαν να κλέψω από το καλάθι των εμπειριών τους... και να προσαρμόσω τα δώρα τους κατά τον χρόνο της ανάγνωσης. Να διαλέξω ό,τι θέλω... Να τους εκμεταλλευτώ και να κρατήσω για το αύριο τις μεγάλες ποσότητες της προσφοράς τους... Γυμνές ψυχές... Γυμνά σώματα! Και κάτι άλλο άσχετο... Θα σου τα λέω με την σειρά που μου έρχονται! Δε διεκδικώ άλλωστε τον τίτλο του κριτικού. Στην “Λεβάντα της Άτκινσον” δεν διέκρινα πουθενά σημεία ωραιοποίησης. Τα έπιπλα δεν ήταν άσχημα... αλλά δεν έμενες εκεί, τα τοπία δεν ήταν άσχημα... και πάλι όμως... δεν έμενες εκεί. Οι άνθρωποι δεν ήταν εξωτερικά άσχημοι – ακόμα δεν ξέρω αν ήταν άσχημοι η όμορφοι... γιατί δεν με ενδιέφερε. Όσο διάβαζα... τόσο περισσότερο έκανα δική μου την δική τους ιστορία. Άσχετο κι αυτό... Δεν ήταν πια... ιστορία τους.”

“Ποια ήταν η υπόθεση του μυθιστορήματος;”

“Από όλα όσα σου είπα παραπάνω η υπόθεση είναι αυτή που σε ενδιαφέρει; Στη συνέχεια θα με ρωτήσεις για την πλοκή και το τέλος; Ας μην προτρέχω... Η υπόθεσή του, λοιπόν, ... οι ανθρώπινες σχέσεις, ερωτικές και μη... Κι οι ερωτικές σχέσεις... είναι ανθρώπινες! Οι σχέσεις ενός ζευγαριού κάποιας ηλικίας... μπροστά από το φως. Οι σχέσεις με τα ενήλικα παιδιά τους και οι συγκρούσεις τους. Η ανάμνηση του κοινού παρελθόντος, τα καλά, κυρίως τα κακά... που μετασχηματιζόντουσαν – στην δική μου πάντα αντίληψη - με μαγικό τρόπο σε καλά! Μαγικό τρόπο είπα... Να το σβήσεις! Μάλλον το δούλεψαν αρκετά... Τίποτα δεν είναι τυχαίο! Συνεχίζω για τις σχέσεις... Και μέσα από αυτές τις σχέσεις ο δημιουργός έδινε μαθήματα γνώσης και αυτοσεβασμού... στην ανθρώπινη ψυχή. Ζήλεια, πόθος, πάθη, εγωισμοί, μανίες... Ο συγγραφέας ήξερε τόσο καλά την γυναίκα... όσο και τον άνδρα! Προσπαθούσε να “δικαιολογήσει” με την γραφή του την γυναικεία πλευρά και μετά από δευτερόλεπτα αντιμετώπιζε με κατανόηση την ανδρική. Μάλλον τον άνθρωπο είχε μπροστά στα μάτια του! Άλλοτε αφηγητής ο άνδρας, κι άλλοτε η γυναίκα. Συγκρούσεις δυνατές...”

“Ψυχοπλάκωμα μου ακούγεται...”

Δε θα το διαβάσεις κάτω από μια ομπρέλα στην παραλία. Εγώ μπορεί και να το διάβαζα... Δεν ξέρω πως να σου περιγράψω το συναίσθημα της μετάβασης από το ένα κεφάλαιο στο άλλο, από την μία σελίδα στην άλλη... Αυτό που έχω να σου πω έχει να κάνει με την φιλοσοφία του δημιουργού... την οποία δεν ξεγυμνώνει στα αδηφάγα μάτια του αναγνώστη. Την κρύβει καλά... Σε ένα δεύτερο ή ένα τρίτο επίπεδο ανάγνωσης, όταν θα έχεις αφαιρέσει τα πλαστικά καλύμματα πάνω από τις σχέσεις αυτών των ανθρώπων... τότε θα αντιληφθείς πως πίσω από τους ήρωες υπάρχει κάποιος που κινεί τις μαριονέτες - ήρωες. Αρνητική λέξη η μαριονέτα για τους πολλούς... Ο συγγραφέας ελέγχει απόλυτα τον πατέρα, τη μάνα, την κόρη, το γιο... κι από το στόμα τους βγαίνει... η φιλοσοφία του. Και ποια είναι αυτή η φιλοσοφία; Οι ίσες αποστάσεις... Ο καθένας έχει τα δίκια του! Τον ακούει τον ήρωά του... Ξέρει να ακούει! Του δίνει χώρο και χρόνο να πει όσα θέλει, να σκεφτεί, να εκνευριστεί, να ενθουσιαστεί, να πάρει ανάσες... Πόσοι από μας όταν γράφουμε ένα έργο χαρίζουμε σε έναν χαρακτήρα το maximum του καλού και του κακού- ή του ωραίου και του άσχημου; Κι αν το κάνεις θα το κάνεις σε έναν... Κάποιοι ήρωές μας εμφανίζονται με αρνητικό και κάποιοι άλλοι πάλι με θετικό πρόσημο... Οι αλλαγές και το πέρασμα από την μια μεριά της όχθης στην άλλη ορατές και κατανοητές κατά την ανάγνωση των έργων μας. Από την αρχή όμως μέχρι το τέλος να κρατούν τόσο γερά... Αυτό το ψυχοπλάκωμα που λες - και το βάθος του συμπληρώνω εγώ - σε αγγίζουν μόνο αν είσαι έτοιμος να χωθείς γυμνός μέσα στην ιστορία. Κάτι σαν βάπτισμα... Θα σκεφτείς, θα στεναχωρηθείς, θα αγανακτήσεις, θα λυπηθείς... θα μισήσεις και θα αγαπήσεις. Κι αν τους λυπηθείς... τότε να χλευάσεις τον εαυτό σου. Ποιος είσαι εσύ που τους λυπάσαι; Αυτό το μυθιστόρημα του Κοντολέων δεν είναι από εκείνα τα “σκοτεινά βιβλία” που διαβάζεις για έναν θάνατο ή έναν βιασμό και μετά από λίγο γίνεται κάτι καλό... για να έχεις τον αναγνώστη σου σύμμαχο. Δεν είναι δηλαδή για να στο πω απλά μια έξυπνη εναλλαγή των αντιθέσων που κρατά σε εγρήγορση τον αναγνώστη και την ισορροπία του. Η λύτρωση των ανδρών και των γυναικών, των νέων και των λιγότερο νέων, των ηρώων, των αναγνωστών, των συγγραφέων... έχουν κοινή αφετηρία και κοινό τέλος.”

“Μιλάς γενικόλογα για τη λύτρωση. Οι ήρωες του μυθιστορήματος ποια σχέση έχουν με αυτήν;

“Αυτή η ερώτηση μου αρέσει. Άκου... Έχουν αξιοπρέπεια! Άλλος μπορεί και να τους έλεγε... εμμονικούς. Δεν συμφωνώ! Θα μου πεις τώρα... Συμβιβασμούς δεν έκαναν αυτοί οι άνθρωποι; Τους έχεις θεοποιήσει... Οι συνειδητές υποχωρήσεις και οι ουσιαστικές αποδοχές είναι αυτές που σε περνούν στο απέναντι πεζοδρόμιο και σε οδηγούν στην λύτρωση. Ήθελαν να ξέρουν τι ακριβώς γίνεται μέσα τους... Η γλώσσα τους... γλώσσα της καρδιάς, άλλες φορές γλώσσα εγκεφαλική, άλλες πάλι γλώσσα προσχεδιασμένη... Έπαιζαν με τις λέξεις και με αυτά που κρυβόντουσαν κάτω από αυτές. Μερικές λέξεις είναι κώδικες για ένα ζευγάρι. Έχει τεράστια σημασία να λες μια ουδέτερη λέξη για τους περισσότερους και να έρχεται στο μυαλό του άλλου μια εικόνα... από το παρελθόν. Κι αν έρχεται και στην ψυχή η εικόνα... εκεί κι αν είναι επικοινωνία! Δε δίνω επιθετικό προσδιορισμό στην επικοινωνία...”

“Να το διαβάσω το βιβλίο;”

“Να το διαβάσεις το βιβλίο.”

“Θα δω όσα είδες εσύ;”

“Μακάρι... εσύ να δεις περισσότερα! Εγώ σου είπα κάποια... Δε θα γράψω και μονογραφία...”

“Λεβάντα της Άτκινσον, του Μάνου Κοντολέων, από τις Εκδόσεις Πατάκη. Για τον τίτλο τίποτα δε μου είπες...”

“Μια κολώνια είναι ο τίτλος...”

“Το τέλος του μυθιστορήματος;”

“Μια άλλη κολώνια...”

“Κι η αναγνωστική απόλαυση...

“Κολώνια κι αυτή!”

“Κάποιοι δε φορούν κολώνια...”

“Μυρίζουν τα αρώματα των άλλων...”